Maski przeciwsmogowe (przeciwpyłowe)

W tym rozdziale chciałem poruszyć temat masek przeciwsmogowych, jako jednej z metod chronienia się przed zanieczyszczeniami. Czy maski przeciwsmogowe, zwane również maskami antysmogowymi bądź maskami przeciwpyłowymi, rzeczywiście ochronią nas przed szkodliwym działaniem smogu? Odpowiedź brzmi: Tak. Mają one swoje zastosowanie, gdy przebywamy na zewnątrz i narażeni jesteśmy na bezpośredni wpływ zanieczyszczeń. Ważne aby pamiętać, że zwykła maseczka chirurgiczna nie ochroni nas przed szkodliwym działaniem smogu. Do tego celu służą specjalnie dedykowane maski, najlepiej z certyfikowanym filtrem i ewentualnie dodatkowym filtrem węglowym. Filtr przeciwpyłowy w maskach potrafi wychwycić większość szkodliwych pyłów PM10 oraz PM2,5 , które mają odpowiednio do 10 µm oraz do 2,5 µm średnicy. Wspominane cząstki pyłów nisko-emisyjnych są głównym składnikiem smogu i przed nimi powinniśmy się bronić w pierwszej kolejności. Natomiast funkcją filtra węglowego (filtr węgla aktywnego) jest pochłanianie szkodliwych lotnych związków organicznych. Zainteresowanych szerzej tematem zanieczyszczeń zachęcam do zapoznania się z podstroną o smogu, jego rodzajach, źródłach i normach.

Najczęściej spotykane maski to maski przeciwsmogowe na rower, rzadziej używają ich piesi, biegacze czy nawet zmotoryzowani. A szkoda, bo powinny być używane przez wszystkich. Na zachodzie w zanieczyszczonych miastach panuje nawet swojego rodzaju moda na maski, mam nadzieje, że z czasem i w Polskich miastach zaobserwujemy podobne zachowania. Tym bardziej, że poprawa jakości powietrza w Krakowie będzie procesem przynajmniej kilkunastoletnim.

Ogólne zasady wyboru maski przeciwpyłowej

Podczas wyboru maski powinniśmy odpowiedzieć sobie na pytanie, do czego jej potrzebujemy:

1. Maska na krótkie wyjścia z domu typu spacer czy zrobienie zakupów.
2. Maska do uprawiania sportu (bieganie, rower, itp.) bądź długotrwałe  przebywanie w korkach (np. dojazd do pracy / uczelni samochodem, komunikacją miejską, rowerem).

W pierwszym przypadku nie musi to być maska najwyższej klasy. Dobrze jednak, żeby spełniała określone standardy filtrowania. Jednak jeśli możemy pozwolić sobie na większy wydatek, wybrałbym lepszą wersję, chodzi tu przecież o zdrowie.

W drugim przypadku maska koniecznie powinna być lepszej jakości, bo jesteśmy narażeni na długotrwałe wdychanie zanieczyszczeń. Najlepiej, żeby miała wymienne filtry - to wydłuży jej czas użytkowania. Filtry powinny spełniać określone standardy, najlepiej potwierdzone certyfikatami. Dobrze, żeby oprócz filtra cząstek stałych posiadała dodatkowo filtr węglowy. Powinna mieć zaworki ułatwiające oddychanie.

Producenci masek przeciwpyłowych przeważnie posiadają w swojej ofercie po kilka różnych modeli, przeznaczonych m.in. dla pieszych, rowerzystów, zmotoryzowanych, bądź dostosowanych do chłodu czy upałów. Nie sugerowałbym się tym do końca. W miarę możliwości, zawsze najlepiej kupować maskę najwyższej klasy - dobre, atestowane, duże filtry plus duże zaworki ułatwiające oddychanie gwarantują dobrą jakość filtracji oraz komfort użytkowania.

Rodzaje i Certyfikaty

Kupując maskę na smog należy zwrócić uwagę na to jakie posiada certyfikaty. Na rynku można spotkać maski z certyfikatami oficjalnymi (np. maski budowlane / przemysłowe) oraz z certyfikatami nieoficjalnymi, pochodzącymi od prywatnych firm certyfikujących.

Nieoficjalne

Popularnymi w naszym kraju producentami "miejskich" masek przeciwsmogowych są: Totobobo, RZ Mask oraz Respro. "Miejskie" wziąłem w cudzysłów, bo przecież taką maskę można również używać na pozamiejskich spacerach czy podczas rowerowych off-roadowaych wypadów na mocno zapylonych drogach. Tym bardziej, że niektóre modele są właśnie do tego specjalnie dedykowane.

Producenci masek RZ Mask oraz Totobobo w swoich maskach / filtrach wykorzystują certyfikaty amerykańskiego prywatnego laboratorium Nelson Laboratories. Większość masek Respro nie posiada oficjalnych certyfikatów. Wyjątkiem jest pięć modeli. Więcej o tym w akapicie Respro - FFP1, FFP2, FFP3

Respro

Firma w swojej ofercie posiada aż 17 masek. Większość zbudowana jest z elastycznego neoprenu, zapinane z tyłu na rzep. W zależności od modelu maski (informacje ze strony producenta):

• mają wymienne filtry
• dostępne są w 2, 3 bądź 4 rozmiarach
• posiadają zawory wydechowe
• zawory mogą być dodatkowo powiększone (Rapid Air Flow)
• mogą filtrować: kurz, pyłki PM2,5, cząstki submikronowe, spaliny, gazy organiczne
• są hipoalergiczne
• są dostosowane do środowiska: domowego, miejskiego, wiejskiego, zimnego, gorącego

Podczas wyboru polecam skorzystać z "Mask selector" bądź tabeli porównawczej znajdujące się na stronie producenta.

RZ Mask

Maska sprzedawana jest w trzech rozmiarach:

• Small (Youth) - osoby o wadze 45 - 65 kg (twarz mała, szczupła)
• Large (Regular) - 65 - 95 kg (twarz normalna)
• Extra Large (XL) - 95 i więcej (duża twarz)

Dostępne są dwa rodzaje masek:

• M1 - neoprenowa, utrzymuje ciepło, dobra do aktywności wymagających mało wysiłku
• M2 - siatkowa, oferuje dobrą wentylację, nadaje się do uprawiania sportu

Posiada możliwość regulacji rzepu z tyłu głowy (+/- 4 cm). Standardowo wyposażona jest w dwa zawory wentylacyjne ułatwiające wydychanie powietrza. Zbudowana jest z elastycznego neoprenu, zapinana z tyłu rzepem. Posiada metalowy nosek dopasowujący się do kształtu twarzy. Dostępna w wielu wariantach kolorystycznych. Zaworki powietrzne również można dobrać w pasującym nam kolorze.

RZ Mask udostępnia następujące wymienne filtry o następujących parametrach (informacje ze strony producenta):

• Filtr F1 (węglowy) - wyłapuje 99,9% pyłów o rozmiarze 0,1 mikrona i większych.
• Filtr F2 (HEPA) - filtruje 97% pyłów o rozmiarze 0,1 mikrona i większych. Przepuszcza o 40% więcej powietrza od filtra F1. Odpowiednia do uprawiania sportu.
• Filtr F3 (połączenie HEPA i węglowego) - zatrzymuje 97% pyłów o rozmiarze 0,1 mikrometra i większych. Przepuszcza o 40% więcej powietrza od filtra F1. Odpowiednia do uprawiania sportu.

Czas ciągłego użytkowania filtrów wynosi od 20 do 60 godzin w zależności od stopnia ekspozycji na zanieczyszczenia.

Totobobo

Ostatnia generacja masek Totobobo (od 2015 roku) sprzedawana jest w dwóch wymiarach - dużym dla mężczyzn oraz małym dla kobiet lub dzieci. Posiada dwa zawory na które nakłada się filtry. Charakteryzuje się prostym wyglądem. Maska jest przeźroczysta, zapinana dwoma cienkimi gumkami. Ciekawym rozwiązaniem jest możliwość przycięcia maski w taki sposób aby lepiej pasowała wielkością do budowy naszej twarzy. Następnym krokiem jest uformowanie odpowiedniego kształtu przy pomocy ciepła (suszarka, ciepła woda). Takie dopasowanie zwiększa gwarancje szczelności. Są to jedne z najlżejszych na rynku masek - waga ok 20 gram.

Przy normalnych warunkach użytkowania producent przewiduje brak problemów przy użyciu maski przynajmniej 200 razy (cokolwiek to znaczy). Natomiast filtr według zaleceń powinien być wymieniany po 2 tygodniach użytkowania. Maska posiada jedynie filtr standardowy, bez filtra z węgla aktywnego.

Oficjalne

Oficjalne certyfikaty posiadają przeważnie maski przeciwpyłowe do zastosowań przemysłowych. Dostaniemy je w marketach budowlanych bądź specjalistycznych sklepach.

Oficjalnym certyfikowaniem masek oraz filtrów zajmują się:

• certyfikaty amerykańskie: The National Institute for Occupational Safety and Health (NIOSH) - Narodowy Instytut Bezpieczeństwa i Higieny Pracy
• certyfikaty europejskie: European Committee for Standardization (CEN) - Europejski Komitet Normalizacyjny

Mamy dwie grupy interesujących nas  europejskich certyfikatów:

1. Półmaski filtrujące - dzieli się na trzy klasy ochronne w zależności od skuteczności filtrowania (standard europejski EN 149):
   • FFP1 - zatrzymuje przynajmniej 80% lotnych cząstek
   • FFP2 - zatrzymuje przynajmniej 94% lotnych cząstek
   • FFP3 - zatrzymuje przynajmniej 99% lotnych cząstek
2. Filtry (standard europejski EN 143):
   • P1 - zatrzymuje przynajmniej 80% lotnych cząstek
   • P2 - zatrzymuje przynajmniej 94% lotnych cząstek
   • P3 - zatrzymuje przynajmniej 99,95% lotnych cząstek

Jeśli chodzi o amerykańskie (NOISH) certyfikaty, interesują nas te zaczynające się oznaczeniem N (Not resistant to oil). Mamy trzy klasy:

• N95 - zatrzymuje przynajmniej 95% lotnych cząstek
• N99 - zatrzymuje przynajmniej 99% lotnych cząstek
• N100 - zatrzymuje przynajmniej 99,97% lotnych cząstek

Klasy FFP2 oraz P2 praktycznie odpowiadają klasie N95.

Więcej o certyfikatach można dowiedzieć się ze źródeł.

Respro - FFP1, FFP2, FFP3

Przyznaje, że miałem problem poszukując informacji o tym które maski spełniają oficjalne normy. Na stronie producenta w dziale specyfikacji technicznej filtrów widnieje informacja: "As well as consumer applications the The Respro® FB-1, Techno and Sportsta masks conform to the technical specifications of European Standard EN149 FFP1 for particulate material including water based aerosols and the EV and S-3V masks conform to EN149 FFP1, 2 & 3 for particulate material." Wynikałoby z niej, że wspomniane powyżej modele spełniają standardy przynajmniej w stopniu FFP1. Niestety wchodząc w strony konkretnych produktów, tylko na trzech z nich widnieje jasna informacja o posiadanych certyfikatach.

Podsumowując:

• EV MASK (pewny certyfikat) Dostępna w trzech wariantach.
  1. P1 - spełnia standard FFP1 - zatrzymuje 80% lotnych cząstek
  2. P2 - spełnia standard FFP2 - 94% skuteczności
  3. P3 - spełnia standard FFP3 - 99% skuteczności
• S3V STREETSMART MASK (pewny certyfikat) - certyfikowana standardem FFP3
• FB-1 MASK (pewny certyfikat) - spełnia normę FFP1
• TECHNO MASK (niepewny certyfikat) - norma FFP1
• SPORTSTA MASK (niepewny certyfikat) - norma FFP1

Niestety większa część wspomnianych powyżej masek nie ma wyszukanego designu. Jest wysoce zastanawiające, dlaczego certyfikowane modele muszą nawiązywać wyglądem do przemysłowych masek. Może wynika to z faktu, że spełnienie odpowiednich norm jest możliwe tylko przy specjalnej budowie?

Wybór - jaka maska na smog?

Zapewne maska pełna czy nawet półmaska jak na zdjęciu obok z filtrem FFP3 / P3 dostarczałaby świetnej ochrony... ale nie da się ukryć, że nie wyglądalibyśmy w niej zbyt "twarzowo". A przy oporach jakie sprawia oddychanie, dłuższy spacer mógłby się okazać wycieczką w wysokie góry 😉 Dlatego ich popularność przy codziennym użytkowaniu w mieście jest znikoma. Zostaje nam więc zdecydować się na jedną z popularnych i sprawdzonych masek "miejskich".

Tylko pośrednio sugerowałbym się przeznaczaniem jakie próbuje narzucić nam producent.  Wiadomo, że maska z zaworkami ułatwiającymi oddychanie świetnie spisze się przy jeździe na rowerze, ale przecież zauważalną łatwość w oddychaniu w porównaniu z bezzaworkową wersją odczujemy nawet czekając na przystanku na autobus, gdzie nasz wysiłek fizyczny jest znikomy. To samo dotyczy filtrów. Jeśli tylko nas stać na droższą maskę kupujmy taką, która posiada najlepsze filtry (koniecznie przynajmniej dwa: standardowy plus węglowy). Tutaj jeszcze trzeba wziąć pod uwagę opór jaki będą stawiać - ważne, żeby wdech nie sprawiał nam trudności. Jedną z najistotniejszych rzeczy jest to czy maska będzie ściśle przylegać do twarzy. Nic nam nie da nawet najlepszy filtr jeśli większość zasysanego powietrza będzie wciągane przez drobną szczelinę. Jeśli kupiliśmy model który jest źle dopasowany, koniecznie go zmieńmy!

Źródła w dziale Linki / Źródła